🧪 نمادهای شیمیایی و فرمولها
وقتی میخوایم دربارهی مولکولها صحبت کنیم، نمیتونیم همیشه بنویسیم:
“دو اتم هیدروژن که به یه اتم اکسیژن چسبیدن…”
واسه همین از فرمولهای شیمیایی استفاده میکنیم. سه مدل مهم وجود داره:
1. فرمول مولکولی (Molecular Formula)
فقط تعداد اتمهای هر عنصر رو نشون میده.
مثال:
- آب → H₂O (یعنی دو تا H، یکی O)
- اسید استیک (تو سرکه) → C₂H₄O₂
2. فرمول ساختاری (Structural Formula)
نشون میده اتمها چطور به هم وصل شدن.
مثلاً H–O–H یعنی یه اتم اکسیژن وسط، با دو تا هیدروژن در دو طرفش.
3. فرمول اسکلتبندی (Skeletal Formula)
این نوع خلاصهتره و بیشتر در شیمی آلی استفاده میشه. بعضی چیزا رو نشون نمیده (مثل هیدروژنهایی که به کربن وصلان) و فرض میکنه خواننده خودش میدونه کجا چی هست.
🧬 پلیمرها: مولکولهای خیلی بزرگ!
بعضی مولکولها مثل زنجیر، از تعداد زیادی مولکول کوچکتر (که بهشون میگیم مونومر) ساخته شدن. این زنجیرهای بزرگ میشن پلیمر.
مثال معروفش:
تفلون (Teflon)، مادهای که کف ماهیتابههای نچسب رو باهاش میپوشونن، یه پلیمره!
پروتئینها و نشاستهها هم پلیمرهایی هستن که توی غذا نقش مهمی دارن — دربارهشون بعداً بیشتر حرف میزنیم.
🔄 واکنش شیمیایی
واکنش شیمیایی یعنی:
مولکولها پیوندهای قدیمی رو میشکنن و پیوند جدید تشکیل میدن.
مثالهای آشنا:
- وقتی آووکادو قهوهای میشه
- وقتی استیک روی گریل قهوهای و خوشرنگ میشه
- وقتی بیکینگپودر باعث پفکردن نون میشه
ما این تغییرات رو با معادلات شیمیایی نشون میدیم.
مثلاً واکنش سرکه و جوش شیرین:
C₂H₄O₂ + NaHCO₃ → CO₂ + H₂O + C₂H₃O₂Na
توی معادلات، تعداد اتمها باید در دو طرف مساوی باشه → اینو میگیم “معادله متعادل”.